ائتلاف جدید برای تحولات اقتصادی جهان
بریکس در شرایط جدید؛ وقتی که کشورهایی چون ایران و آرژانتین با مجموع جمعیتی حدود ۱۲۹ میلیون نفر، در بحث انرژی و امنیت غذایی چیزهای زیادی را می توانند به میز مذاکره بریکس بیاورند.
به گزارش اکو ۳۶۵ و به نقل از بازار, حسین امیر عبداللهیان، وزیر امور خارجه ایران پیش از سفر به کشور آفریقای جنوبی در تشریح برنامه‌های خود گفت: بعد از حدود سه سال که از کرونا می‌گذرد برای اولین بار نشست مشترک کمیسیون مشترک ایران و آفریقای جنوبی را در پرتوریا داریم. به موازات این نشست فرصتی فراهم شده است تا با رئیس جمهور و وزیر امور خارجه آفریقای جنوبی آخرین وضعیت همکاری‌های دوجانبه و برخی موضوعات بین المللی را مورد بررسی قرار دهیم.
وی افزود: از روز دوشنبه تیمی متشکل از معاونین وزرای بیش از دوازده وزارت خانه دولتی و بخش خصوصی حضور دارند و محل وزارت خارجه با مدیریت مدیران کل بخش سیاسی دو وزارتخانه موضوعات مربوط به همکاری‌های دو کشور و آماده کردن اسناد برای سفر آینده رئیس جمهور را در دستور کار دارند.
وزیر امور خارجه ادامه داد: رئیس جمهور آفریقای جنوبی برای تاریخ ۲ شهریور از رئیس جمهور کشورمان برای نشست بریکس پلاس که در سطح سران برگزار خواهد شد، دعوت به عمل آورده است؛ همچنین تاریخی به منظور سفر دو جانبه در پاییز در نظر گرفته شده است که برای این منظور هم برنامه‌هایی تدارک دیده خواهد شد که در جریان این سفر برنامه ریزی‌های هر دو سفر آینده رئیس جمهور انجام خواهد شد. آفریقای جنوبی کشور مهمی در قاره آفریقا است و ما روابط دیرینه ای با این کشور داشته‌ایم که احیای کامل این روابط از برنامه‌های این سفر است.
گسترش بریکس
اتحاد بریکس که امروزه می‌شناسیم متشکل از برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی است. پنج اقتصاد بزرگ در حال ظهور با بیش از سه میلیارد نفر که بیش از ۴۰ درصد از جمعیت جهان و کمی بیش از یک چهارم تولید ناخالص داخلی جهانی را تشکیل می‌دهند. طبق گزارش صندوق بین المللی پول، چین بیش از ۷۰ درصد از اقتصاد این گروه، هند حدود ۱۳ درصد، روسیه و برزیل حدود ۷ درصد و آفریقای جنوبی ۳ درصد را تشکیل می‌دهند.
اصطلاح اصلی، BRIC (برزیل، روسیه، هند و چین) برای اولین بار توسط اقتصاددان جیم اونیل استفاده شد. اولین و تنها اجلاس سران BRIC (بدون S یعنی آفریقای جنوبی) در سال ۲۰۰۹ در روسیه برگزار شد. یک سال بعد، در سال ۲۰۱۰، آفریقای جنوبی به این اتحاد پیوست و اجلاس‌های بریکس (با S ) برگزار شد. از آن زمان تاکنون هر سال اتفاق می‌افتد و اجلاس سال ۲۰۲۳ در آفریقای جنوبی برگزار شد. پس از ورود آفریقای جنوبی در سال ۲۰۱۰، حرکت توسعه بعدی در ژوئن امسال صورت گرفت و روسیه اعلام کرد که آرژانتین و ایران روند آماده سازی خود را برای پیوستن به ائتلاف را آغاز کرده‌اند.
ماریا زاخارووا، سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه در اواخر ژوئن گفت: «در حالی که کاخ سفید به این فکر می‌کرد که چه چیز دیگری را در جهان خاموش، ممنوع یا خراب کند، آرژانتین و ایران برای پیوستن به بریکس درخواست دادند.» در حالی که درخواست عضویت ایران توسط دولت تایید شده بود، سخنگوی وزارت خارجه این کشور گفت که این اقدام منجر به سود برای هر دو طرف خواهد شد. البته پیشنهاد رسمی آرژانتین هنوز توسط مقامات این کشور تایید نشده است.
ایران و آرژانتین با مجموع جمعیتی حدود ۱۲۹ میلیون نفری، در بحث انرژی و امنیت غذایی نیز چیزهای زیادی را به میز مذاکره خواهند آورد، ایران دومین ذخایر بزرگ گاز جهان را در اختیار دارد در حالی که آرژانتین یک صادرکننده بزرگ گندم، ذرت و سویاست
در ۷ ژوئیه، دولت آرژانتین اعلام کرد که حمایت رسمی چین از پیشنهاد عضویت خود در بریکس را پس از دیدار روسای دیپلماسی دو کشور در نشست وزرای خارجه گروه ۲۰ در اندونزی به دست آورده است. برای اینکه کشورها روند عضویت خود را آغاز کنند، حمایت همه کشورهای عضو بریکس را نیاز دارند. وزارت امور خارجه آرژانتین در بیانیه‌ای در ۷ ژوئیه نوشت: «وانگ یی ،وزیر خارجه چین، به طور رسمی حمایت کشورش از عضویت آرژانتین در گروه بریکس را مطابق با توافق رهبران این گروه تأیید کرد».
ایران و آرژانتین با مجموع جمعیتی حدود ۱۲۹ میلیون نفری، در بحث انرژی و امنیت غذایی نیز چیزهای زیادی را به میز مذاکره خواهند آورد، ایران دومین ذخایر بزرگ گاز جهان را در اختیار دارد در حالی که آرژانتین یک صادرکننده بزرگ گندم، ذرت و سویاست. با نگاهی به پیشنهادهای اخیر عضویت عربستان سعودی، ترکیه و مصر که مجموع جمعیت آنها حدود ۲۲۰ میلیون نفر است، ائتلاف بریکس می‌تواند حدود ۳۴۹ میلیون نفر بزرگتر شود.
با این حال، بریکس، در بیشتر تاریخ خود از زمان تأسیس، چیزی بیش از یک نام اختصاری نیست، زیرا نتوانست به عنوان یک سازمان عمل کند، چون رقابت بین دو قدرتمندترین اعضای خود یعنی چین و هند مانع آن است. در حال حاضر، اتحاد بین روسیه و چین و احتمالا با اعضای جدید، نفوذ بریکس احتمالاً به نفع روسیه بسیار گسترش می‌یابد و رقابت قدیمی بین هند و چین نمی تواند تاثیری در ن داشته باشد.
چالش بریکس برای غرب
به باور کارشناسان، بریکس به عنوان یک چالش بزرگ برای به اصطلاح هژمونی جهانی ایالات متحده و متحدان آن ظاهر شده است. این گروه یک اتحادیه سیاسی-اقتصادی متشکل از پنج کشور (برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی) بوده که در تلاش برای دستیابی به نوعی فرمول است که بتواند به آنها کمک کند تا اهداف سیاسی و اقتصادی خود را هماهنگ کنند و چشم انداز سیاست مشترک را شکل دهند. یکی از ویژگی‌های مهم این ائتلاف اینکه برخلاف اتحادیه اروپا، همه کشورهای آن از نظر سرزمینی به هم متصل نیستند. این ناهمگونی به آن جایگاه ویژه‌ای در برابر ایالات متحده و اتحادیه اروپا در چشم انداز ژئوپلیتیک جهانی می‌بخشد که پتانسیل مقابله با پیشرفت‌های هژمونیک غرب را دارد.
اگرچه نمی‌توان ادعا کرد که این ائتلاف یک ائتلاف ضدغربی مبتنی بر نسخه کاملاً متفاوت از جهان است، اما نارضایتی و مخالفت آن با نظم جهانی کنونی آشکار است. بریکس در تلاش است تا ایده‌هایی را به جهان ارائه دهد که منشأ غربی ندارند و از این طریق یک جایگزین و روایت جهانی رقیب را پیشنهاد می‌کنند که شامل تغییر دستور کار، جهت، الزامات موضعی، و تصمیم گیری جمعی جامعه بین المللی در زمینه‌های حساس مانند مذاکرات تجاری چندجانبه، اصلاحات صندوق بین المللی پول، اصلاحات شورای امنیت و سازمان ملل متحد، تکمیل مذاکرات آب و هوا و غیره در اجلاس ۲۰۱۳ است. همچنین، رئیس جمهور روسیه، پوتین، پیشنهادی مبنی بر تدوین «مفهوم مشترک استراتژی بین المللی» برای توسعه بریکس را ارائه و این ایده با استقبال گرم سایر شرکت کنندگان روبرو شد.
بریکس گام‌هایی برداشته است که شاید بتوان آن را نمونه‌ای از خروج از سیاست‌های سنتی تعبیر کرد. به طور مشابه، ادعا شده است که کشورهای بریکس مانع بزرگی در راه عضویت اتحادیه اروپا در سازمان ملل هستند که ظاهراً نشانه آشکاری از سیاست هماهنگ است
این واقعیت که کشورهای بریکس سازوکار فعلی حفظ ثبات اقتصادی در سطح جهانی را تایید نمی‌کنند، در آخرین اجلاس سران که در آن رهبران نیاز به احیای دستور کنفرانس سازمان ملل متحد در تجارت و توسعه (UNCTAD) را به عنوان نقطه کانونی بیان کردند، مشهود بود. سیستم سازمان ملل متحد به بررسی موضوعات مرتبط تجارت، سرمایه گذاری، مالی و فناوری از منظر توسعه اختصاص یافته است. توجه به این نکته مهم است که بریکس، صندوق بین المللی پول و بانک جهانی را عناصر اساسی سازمان ملل نمی‌داند. بلکه ترجیح می‌دهند به جای آن به UNCTAD اولویت بدهند.
نگاهی به عملکرد این ائتلاف در عرصه سیاسی نیز نشان می‌دهد که بریکس گام‌هایی برداشته است که شاید بتوان آن را نمونه‌ای از خروج از سیاست‌های سنتی تعبیر کرد. به طور مشابه، ادعا شده است که کشورهای بریکس مانع بزرگی در راه عضویت اتحادیه اروپا در سازمان ملل هستند که ظاهراً نشانه آشکاری از سیاست هماهنگ است. مخالفت با ورود اتحادیه اروپا موضع اصولی این کشورهاست. سازمان ملل متحد در حال حاضر تنها از دولت‌ها تشکیل شده و الحاق اتحادیه اروپا به منزله تغییر انقلابی در نظام بین المللی معاصر بر اساس اصل حاکمیت دولت است. علاوه بر این، آیا این بدان معناست که ناتو، آسه آن و خود بریکس باید به عضویت سازمان ملل متحد درآیند؟
البته عوامل حیاتی مانند اختلافات داخلی در بریکس و تضاد منافع در برخی مناطق وجود دارد که منطقه عملیاتی را برای کشورهای بریکس محدود می‌کند. همچنین با داشتن مرز مشترک و مورد مناقشه، چین و هند به یکدیگر بی‌اعتماد هستند و نخبگان سیاسی هند رقابت شدیدی را با همسایه بزرگتر خود احساس می‌کنند. آفریقای جنوبی کشوری با قانون اساسی فوق‌العاده مترقی است، در حالی که روسیه «روابط فوق العاده» با چین ندارد، اگرچه روابط دوجانبه آنها در چند سال گذشته قطعا بهبود یافته است. روابط نزدیک تاریخی برزیل با پرتغال این کشور را به اروپا نزدیک می‌کند. به همین ترتیب، تاکنون اعضا نتوانسته‌اند یک سیاست خارجی مشترک واقعی را شکل دهند. در شورای امنیت سازمان ملل نیز مشکل حضور نابرابر وجود دارد.
در مجموع، با توجه به ارقام و حقایق توضیح داده شده، می‌توان گفت که بریکس یک ائتلاف اقتصادی است که به تدریج به سمت «اتحادیه» حرکت می‌کند. اگرچه پتانسیل اقتصادی و سیاسی برای تأثیرگذاری بر نظام بین‌الملل دارد، اما اثربخشی آن با محدودیت‌های خود و سیستمی خاص محدود می‌شود. بزرگترین چالش و بزرگترین مانعی که آنها باید بر آن غلبه کنند، ارائه یک سیستم مالی جایگزین همراه با ارزی است که بتواند جایگزین دلار شود. زیرا بدون آن نمی‌توانند در موقعیت تصمیم گیری در نظام بین الملل قرار گیرند. به دلیل اهمیت حیاتی دلار است که با وجود بازگرداندن دو سوم ذخایر ارزی جهان در آسیا، تصمیم‌گیری در موسسات مالی جهانی همچنان در اختیار غرب است.
