بانک مرکزی در تخصصی کردن بانک ها شکست سختی می‌خورد
به گفته یک کارشناس اقتصادی، اقدامات بانک مرکزی در جهت تخصصی کردن بانک ها با روند جهانی در تضاد است و اجرای این طرح، در نهایت با شکست مواجه خواهد شد.
به گزارش اکو ۳۶۵ و به نقل از تجارت نیوز، یکی از سیاست‌هایی که بانک مرکزی در چند سال اخیر صحبت از آن را به میان می‌آورد، تخصصی کردن بانک ها با هدف کاهش ناترازی نظام بانکی و هدایت منابع مالی به سمت بخش تولید است. محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی نیز در سال‌های اخیر همواره به تخصصی کردن بانک ها اشاره کرده. او در مراسم یکصد سالگی بانک سپه که در اردیبهشت‌ماه ۱۴۰۴ برگزار شد، در این‌باره گفت: «در سال جاری کار تدوین اساسنامه بانک های تخصصی آغاز می شود و امیدواریم در دو یا سه سال آتی هر بانکی را در جایگاه تخصصی خود بنشانیم.»
او همچنین در سی و دومین همایش سالانه سیاست‌های پولی و ارزی در این باره گفت: «ما بانک‌ها را به شش گروه تخصصی تقسیم می‌کنیم به طوری که در آینده نزدیک، ساختار بانک‌ها به‌طور اساسی دچار تحول خواهد شد و آنها باید جایگاه خود را در یکی از این شش گروه پیدا کرده یا خود را با آن تطبیق دهند. اگر هر بانک در یک یا چند حوزه تخصصی فعالیت کند و مسئولیت تأمین مالی آن بخش‌ها را بپذیرد، کارایی نظام بانکی افزایش می‌یابد. به همین منظور، به‌زودی پورتال سرمایه‌گذاری بانکی برای تولید هدفمند راه‌اندازی خواهد شد.»
این اظهارات در حالی مطرح شده‌اند که بسیاری از کارشناسان اقتصادی، تخصصی کردن بانک ها را برای نظام بانکی ایران مناسب نمی‌دانند و معتقدند این روش در سایر کشورهایی که اجرا شده نیز نتیجه مثبتی نداشته است. اختلاف نظر بانک مرکزی و کارشناسان این سوال را پیش می‌آورد که آیا تخصصی شدن بانک‌ها برای نظام بانکی ایران موثر خواهد بود و چرا بانک مرکزی به سمت تخصصی کردن بانک ها رفته است؟
علی سعدوندی، کارشناس اقتصادی، در گفت‌وگو با تجارت‌نیوز به بررسی تخصصی شدن بانک‌ها می‌پردازد و راهکار خود را برای بهبود وضعیت ناترازی نظام بانکی ایران بیان می‌کند.
ایده تخصصی کردن بانک ها بر اساس آموزه‌های سوسیالیستی مطرح شده است
سعدوندی در ابتدای اظهارات خود توضیح داد: «بانک‌های تخصصی موجود در کشور عملکرد مثبتی نداشتند. ایده بانک‌های تخصصی از اوایل انقلاب و بر اساس آموزه‌های سوسیالیستی مطرح شد و تا امروز نیز ادامه پیدا کرده است.»
این کارشناس اقتصادی افزود: «مطرح کردن چنین ایده‌ای توسط رئیس کل بانک مرکزی، حاکی از آن است که در بانک مرکزی ایده اصلاحی دیگری وجود ندارد؛ به همین دلیل به ایده‌های منسوخ شده که تاثیر چندانی بر بهبود عملکرد بانکی ندارند، متوسل می‌شوند.»
روندی نظام بانکی ایران، معکوس روند جهانی است
سعدوندی با اشاره به سازوکار بانک‌ها در دنیا گفت: «در دنیا همه به سمت سوپرمارکت بانکی رفتند؛ یعنی بانک‌هایی که همه فعالیت‌های بانکی و مالی را به طور کامل انجام می‌دهند اما روندی که در ایران طی می‌شود، معکوس روند جهانی است و مسئولان بانک مرکزی باید پاسخگوی این تفاوت باشند؛ چرا که این روند در تعارض با تجربه‌های بشری است.»
او تاکید کرد: «البته اینکه بانکی در یک رشته خاص تخصص داشته باشد، علاوه بر اینکه امکان‌پذیر است، ارزشمند نیز هست. یعنی بانک در زمینه اعطا وام‌های کشتیرانی در سطح بین‌المللی تخصص دارد یا یک بانک در زمینه اعطای اعتبار مالی برای خرید هواپیما تخصص داشته باشد. این روند پذیرفته شده است.»
نظام بانکداری در دنیا به سمت اقتصاد مقیاس و تنوع رفته است
سعدوندی توضیح داد: «روند کلی نظام بانکداری در دنیا به سمت استفاده از اقتصاد مقیاس و اقتصاد تنوع رفته است. یعنی بانک‌ها سعی داشتند، در صورت داشتن محصول، آن را به بخش‌های مختلف اقتصاد اعطا کنند تا بانک بزرگتر شود.»
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: «از سال ۱۹۹۰ تاکنون، روند ادغام و تملک شرکتی در بانک‌ها در جریان است. در عین حال نظام بانکی در یک محیط کاملا رقابتی عمل می‌کند. بانک خصوصی در محیط رقابتی از خلق بی‌ضابطه پول جلوگیری می‌کند و این یکی از دلایلی است که در کشورهای پیشرفته نرخ تورم به خوبی کنترل می‌شود. این در حالی است که راهی که بانک مرکزی طی می‌کند، در تعارض با تجارب بشری است.»
او تاکید کرد: «بانک مرکزی در انجام این طرح شکست سختی خواهد خورد اما قرار نیست اجرا کنندگان این طرح، بعد از شکست از کار برکنار شوند؛ بلکه ارتقا مقام نیز پیدا خواهند کرد.»
تولید چه مزیتی دارد که نقدینگی به سمت آن هدایت شود؟
سعدوندی در مورد تخصصی شدن بانک‌ها با هدف هدایت نقدینگی به سمت تولید نیز گفت: «بین شعار و عمل فاصله زیادی وجود دارد. سالیان سال است که روسای بانک مرکزی ادعا می‌کنند که نقدینگی را به سمت تولید هدایت می‌کنند. سوالی که وجود دارد، این است که چرا نقدینگی باید به سمت تولید هدایت شود؟ چرا نقدینگی به سمت خدمات، بازرگانی یا کشاورزی هدایت نمی‌شود؟ تولید چه مزیتی دارد که نقدینگی به این سمت هدایت شود؟»
این کارشناس اقتصادی تشریح کرد: «پاسخ این است که چون اقتصاد ایران یک اقتصاد تورمی است و افرادی از یارانه و اعتبار بیشتری بهره‌مند خواهند شد، وام‌هایی که با عنوان سرمایه در گردش به بخش تولید اعطا می‌شود، به افزایش موجودی انبار منجر خواهد شد؛ یعنی وام تبدیل به احتکار می‌شود.»
هدف بانک مرکزی آن است که نظام بانکی، وام را به احتکار تبدیل کند
سعدوندی توضیح داد: «هدف بانک مرکزی نیز همین است که نظام بانکی، وام را به احتکار تبدیل کند که خود این کار نیز منجر به تورم می‌شود. یعنی عطش محتکران بیشتر خواهد بود؛ به اسم تولید از بانک‌ها وام بیشتری را دریافت می‌کنند و کالای بیشتری را انبار می‌کنند، در این بین نرخ تورم افزایش می‌یابد. از سمتی دیگر نیز وامی که به اسم تولید دریافت می‌کنند، به صورت سوبسید است و نرخ سود کمتری نسبت به تورم دارد که در پی این، نظام اقتصادی متضرر خواهد شد. در این بین، سوبسیدبگیران سود خواهند کرد و در نهایت سودی که در این زمینه کسب شده را تبدیل به ارز کرده و از کشور خارج می‌کنند.»
او اضافه کرد: «هدایت نقدینگی به سمت تولید فرآیندی است که در جهت پشتیبانی از فرار سرمایه در جریان است. در نتیجه صحبت‌هایی که رئیس کل بانک مرکزی می‌کند، با اصول علمی و تجارب کسب شده، همخوانی ندارد.»
بهترین ناظر بر نظام بانکی، بازار و مردم هستند
سعدوندی در ادامه اظهارات خود در مورد نحوه فعالیت بانک‌ها در ایران گفت: «توصیه می‌شود که بانک‌های تخصصی در سایر بانک‌ها ادغام شوند تا بانک‌های بزرگ به شکل سوپرمارکت مالی به وجود آیند.»
او در پایان تشریح کرد: «باید به بانک‌های بزرگ آزادی عمل داده شود و یک محیط رقابتی ساخته شود؛ بهترین ناظر بر نظام بانکی، بازار و مردم هستند. بانک‌ها باید به صورت نهادهای عمومی بزرگ و در رقابت با یکدیگر باشند و اگر بانک‌ها با یکدیگر تبانی کنند، باید جرم انگاری شود.»
