تعرفه‌های جنجالی ترامپ و آغاز جنگ تجاری
رئیس‌جمهور آمریکا به‌تازگی مجموعه‌ای از تعرفه‌های تجاری جدید و بی‌سابقه را اعلام کرد که موجی از واکنش‌های اقتصادی و سیاسی را در سراسر جهان برانگیخت.
به گزارش اکو ۳۶۵ و به نقل از خبرگزاری مهر، چند روز پیش بود که دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا یک تصمیم جنجالی گرفت و آن تصمیم این بود که تعرفه‌های سنگینی روی واردات کالا از تقریباً همه کشورهای دنیا به آمریکا اعلام شد.
بسیاری بر این باور هستند که که این تصمیم بزرگترین تحول در سیاست تجاری آمریکا در چند دهه اخیر محسوب می‌شود و حتی شاید بتوان آن را مهمترین اتفاق قرن در حوزه تجارت خارجی برشمرد.
بعد از این خبر، بازارهای جهانی به سرعت واکنش نشان دادند و دچار سقوط‌های عجیب و غریب شدند؛ بازارهای سهام قرمز شد و سرمایه گذاران به شدت نگران شدند و در نهایت هیاهوی بسیاری به راه افتاد و دیگر سو رهبران دنیا از پکن تا بروکسل نگران شدند که حالا در این شرایط باید چه واکنشی نشان دهند و چطور از آسیب بیشتر به اقتصاد کشورهای خود جلوگیری کنند.
از پنج آپریل یک تعرفه ۱۰ درصدی روی تعرفه واردات همه کالاها به آمریکا اعمال می‌شود و این یعنی فرقی نمی‌کند آن کالا از چه مبدأ و کشوری وارد شده است و همه مشمول این تعرفه پایه می‌شوند. چند روز بعد از این یعنی از ۹ آپریل بسیاری از کشورها با تعرفه‌های بیشتری مواجه می‌شوند و خود ترامپ نام این تصمیم را «تعرفه های متقابل» گذاشته است. این تعرفه‌ها به معنای واقعی اقتصاد جهانی را شوکه کرده و عملاً می‌توان گفت آمریکا بلندترین دیوارهای تجاری را در قرن اخیر ساخته است.
در مورد چرایی این تصمیم، خود ترامپ پاسخ می‌دهد که سالهاست کشورهای دیگر تعرفه‌های بالا و موانع تجاری سنگینی برای محصولات تجاری آمریکا در نظر می‌گیرند در صورتی که آمریکا همیشه به تجارت آزاد پایبند بوده که نتیجه آن این می‌شود که عدم توازن تجاری بزرگ محصول آن بوده است؛ چرا که واردات کالا به آمریکا از صادرات آن بیشتر است و هدف ترامپ این است که این شرایط را برابر کند.
ترامپ سال‌ها است که از تعرفه‌ها به‌عنوان ابزاری برای احیای تولید آمریکا و اصلاح کسری‌های تجاری دفاع می‌کند. او معتقد است شرکای تجاری، با وضع تعرفه‌های بالا بر کالاهای آمریکایی و سوءاستفاده از بازار آمریکا، به اقتصاد این کشور لطمه زدند. او در اظهارات خود حتی برخی کشورها را متهم کرده که با رفتارهای تجاری ناعادلانه اقتصاد آمریکا را «غارت» کرده‌اند. استدلال دولت او این است که درآمدهای هنگفت تعرفه‌ای می‌تواند به کاهش کسری تجاری سالانه کمک کند، مصرف کالاهای ساخت آمریکا را افزایش دهد و اشتغال‌زایی کند.
ترامپ تأکید کرده است که تعرفه‌های اعلام‌شده کاملاً «متقابل» نیستند و می‌توانستند حتی شدیدتر هم باشند؛ به گفته او، این نرخ‌ها را نصف مقداری در نظر گرفته که کشورها به اندازه کسری تجاری‌شان باید می‌پرداختند تا به قول خودش با «مهربانی بسیار» رفتار شود.
بسیاری از اقتصاددانان و تحلیل‌گران هشدار می‌دهند که این سیاست می‌تواند منجر به افزایش تورم، کاهش رشد و حتی رکود در اقتصاد جهانی شود. دلیل آن، این است که تعرفه‌ها قیمت کالاهای وارداتی را بالا می‌برند و این هزینه اضافه معمولاً به مصرف‌کنندگان منتقل می‌شود. در آمریکا، کالاهای روزمره‌ای مانند خودرو، چوب ساختمانی، نوشیدنی‌ها و حتی اقلام خوراکی نظیر آووکادو ممکن است به طور محسوسی گران‌تر شوند. تحلیل‌گران می‌گویند اگر آمریکایی‌ها به مصرف کالاهای وارداتی مانند سابق ادامه دهند، افزایش قیمت‌ها می‌تواند تورم را تشدید کند و بانک مرکزی آمریکا را مجبور سازد نرخ بهره را بالا نگه دارد یا بیشتر افزایش دهد و نتیجه‌ی چنین وضعی کاهش هزینه‌کرد خانوارها و در نهایت افزایش احتمال رکود اقتصادی خواهد بود.
علاوه بر این، بسیاری بیم آن دارند که اقدام دولت ترامپ سرآغاز یک جنگ تجاری جهانی باشد. کشورهایی که هدف این تعرفه‌ها قرار گرفته‌اند، بیکار ننشسته و در حال برنامه‌ریزی برای پاسخ متقابل هستند.
اورزولا فن در لاین رئیس کمیسیون اروپا هشدار داده این وضعیت نوعی «هرج‌ومرج» در نظام تجارت جهانی ایجاد کرده و «عواقب سهمگینی برای میلیون‌ها نفر در سراسر جهان» خواهد داشت. او تاکید کرده آسیب اصلی متوجه مردم عادی خواهد بود، چرا که قیمت اقلامی مانند مواد غذایی، دارو و سوخت بالا می‌رود و زنجیره‌های تأمین جهانی نیز مختل می‌شوند. برخی تحلیل‌گران نیز یادآور شده‌اند که میانگین نرخ تعرفه‌های آمریکا با این تصمیم به حدود ۲۲٪ می‌رسد که با اختلاف زیادی بالاترین میزان از زمان قانون تعرفه اسموت-هاولی در دهه ۱۹۳۰ است؛ قانونی که جنگ تجاری جهانی به راه انداخت و رکود بزرگ را تشدید کرد.
اجماع نظر اقتصاددانان جریان اصلی این است که تعرفه‌های گسترده ترامپ اگر برای مدت طولانی برقرار بمانند، رشد اقتصاد جهانی را کُند کرده و احتمال رکود را افزایش می‌دهند. این تعرفه‌ها اقتصاد دنیا را به فضایی ناشناخته وارد کرده که در آن عدم اطمینان افزایش یافته و تصمیم‌گیری برای کسب‌وکارها و سرمایه‌گذاران دشوارتر شده است.
تأثیر تعرفه‌های ترامپ روی بازار طلا
اعمال تعرفه‌های جدید توسط دولت ترامپ تأثیرات قابل‌توجهی بر بازار طلا داشته است. در پی اعلام اولیه این تصمیم، قیمت طلا به‌عنوان دارایی امن افزایش یافت و به رکوردهای جدیدی دست یافت. برای مثال، قیمت طلا در ۳ آوریل (۱۴ فروردین) به بیش از ۳.۱۶۰ دلار در هر اونس رسید که نشان‌دهنده افزایش ۲۰ درصدی از ابتدای ۲۰۲۵ است. همزمان با بازگشایی بازارها پس از اعلام رسمی تعرفه‌های ایالات متحده، قیمت طلا اصلاح شد و تا ۲.۹۷۰ دلار سقوط کرد. البته طلا جز معدود دارایی‌هایی است که بازیابی سریعی را پس از ریزش خود تجربه کرد که نشانه خوبی برای این دارایی محسوب می‌شود.
تأثیر تصمیم ترامپ روی بازار ارز دیجیتال
بازار ارزهای دیجیتال در واکنش به شوک تعرفه‌ای مسیری نزولی را طی کرد. در ماه‌های گذشته، همبستگی ارزهای دیجیتال بزرگ مانند بیت کوین با دارایی‌های پرریسک (از جمله سهام) بیشتر شده و نقش پناهگاه امن آنها تضعیف شده است. با اوج گرفتن نگرانی‌ها از رکود جهانی، بسیاری از سرمایه‌گذاران ترجیح دادند از دارایی‌های پرنوسان مانند ارز دیجیتال فاصله بگیرند و نقدینگی خود را حفظ کنند. نتیجه آن شد که در روزهای پس از اعلام تعرفه‌های ترامپ، قیمت ارزهای دیجیتال افت محسوسی را تجربه کرد. برای مثال، قیمت بیت کوین که در آغاز سال ۲۰۲۵ بالای ۱۰۰ هزار دلار بود، تا اواسط مارس به محدوده ۸۰ هزار دلار سقوط کرد و همزمان با اعلام تعرفه‌های گسترده به حدود ۷۵۰۰۰ دلار کاهش یافت. اتریوم، دومین ارز دیجیتال بزرگ، نیز در همان بازه حدود ۱۵٪ افت قیمت را به ثبت رساند.
تأثیر تعرفه‌های ترامپ روی بورس‌های بین المللی
سنگین‌ترین ضربه‌ی جنگ تعرفه‌ای ترامپ بر پیکره بازارهای بورس در سراسر جهان وارد آمد. نخستین ساعات معاملاتی پس از انتشار خبر، بورس‌های آسیایی را دستخوش سقوط بی‌سابقه کرد؛ به طوری که از شانگهای و توکیو گرفته تا سیدنی و هنگ‌کنگ همه شاخص‌های عمده با افت شدید کار خود را آغاز کردند. گزارش‌ها این افت ناگهانی را به مثابه یک «حمام خون» در بازارهای آسیایی توصیف کردند. موج فروش سهام در آسیا به سرعت به دیگر نقاط رسید. در اروپا، بازارهای سهام در همان روز در حالت سقوط آزاد قرار گرفتند و شاخص‌هایی چون دکس آلمان، کک فرانسه و فوتسی لندن درصد قابل توجهی از ارزش خود را از دست دادند.
در مقابل این آشفتگی، ترامپ واکنش بازار را کم‌اهمیت جلوه داد و گفت قصد عقب‌نشینی ندارد. او اظهار داشت: «نمی‌خواهم چیزی سقوط کند، اما گاهی لازم است برای درمان درد دارو بخورید.» ترامپ تاکید کرد که هدفش عمداً پایین آوردن بازارها نیست اما «گاهی چاره‌ای جز تحمل یک دوره سخت برای اصلاح امور وجود ندارد». این اظهارات (به تعبیر خودش «داروی تلخ» برای اقتصاد) هرچند تلاشی بود برای توجیه افت بازار، ولی نتوانست مانع ادامه ریزش سهام در کوتاه‌مدت شود. در مجموع، جنگ تعرفه‌ای جدید ترامپ یکی از بدترین هفته‌ها را برای بورس‌های جهانی از زمان بحران مالی ۲۰۰۸ رقم زد.
آنچه روشن است، جهان وارد دوره‌ای از عدم اطمینانی تجاری شده که در آن یکی از ستون‌های اصلی نظام اقتصادی پس از جنگ جهانی – یعنی نقش رهبری‌کننده آمریکا در تجارت آزاد – متزلزل شده است. بازارهای مالی نیز به وضوح نشان دادند که نسبت به این تغییر رویه بسیار حساس و نگران‌اند. در چنین شرایطی، چشم‌انداز اقتصاد جهانی وابسته به این خواهد بود که آیا دولت ترامپ و شرکایش می‌توانند به توافقاتی دست یابند که از شدت تقابل کاسته و یک فروپاشی تجاری تمام‌عیار را مهار کند یا خیر. بسیاری از تحلیل‌گران امیدوارند که پس از نمایش قدرت اولیه، همه طرف‌ها به میز مذاکره بازگردند و راه‌حل‌های میانه‌روانه‌تری را برگزینند. در غیر این صورت، سال‌های آتی ممکن است شاهد تحولی بنیادین و نه لزوماً خوشایند در معادلات اقتصاد جهانی باشیم؛ تحولی که اولین نشانه‌های آن را هم‌اکنون در سقوط بورس‌ها و صف‌آرایی قدرت‌های تجاری مقابل یکدیگر مشاهده می‌کنیم. آن‌گونه که تجربه تاریخی نشان می‌دهد، جنگ تجاری اگر مهار نشود، در نهایت می‌تواند به زیان همگان – حتی آغازگر آن – تمام شود. بنابراین جهان نظاره‌گر است که سرنوشت این رویارویی اقتصادی به کجا ختم خواهد شد و آیا «داروی تلخ» تجویزشده از سوی ترامپ، اقتصاد بیمار را درمان خواهد کرد یا خود عوارض جانبی شدیدتری به دنبال خواهد داشت.
