سفر به ایلام، عروس زیبای زاگرس
*جواد نظری
همیشه گفته می شود که خورشید از شرق طلوع می کند، اما در ایران هم شرق و هم غرب آن، سرزمین آفتاب است. در شرق که خراسان (محل طلوع خورشید) است و در غرب آلامتو (نام قدیم ایلام و به معنی سرزمین آفتاب) قرار دارد. برای همین می توان گفت که از شرق تا غرب ایران، سرزمین آفتاب بوده و جایی برای غروب وجود ندارد و لقب «سرزمین آفتاب» که به ژاپن داده شده، بیشتر برازنده ی سرزمین ایران عزیز می باشد.
ایلام، زیبای آرام
ایلام که یادآور تمدن بزرگ و کهن عیلام می باشد، علاوه بر غنای آثار تاریخی (شش اثر اول ثبت شده آثار ملی ایران در استان ایلام قرار دارند)، از منظر طبیعی نیز چنان پربار و زیبا می باشد که آن را عروس زاگرس نامیده اند. استان ایلام از نظر تنوع جغرافیایی، تاریخی، زبانی و … بی نظیر است به صورتی که هر شهر آن دارای مناظر طبیعی، تاریخی، زبانی و … خاص خود می باشد و این جذابیت سفر را دو چندان می کند. وصف این خطه ی زیبای خفته در غرب کشور در چند صفحه و حتی چند جلد ممکن نیست، لیکن اشاراتی کوتاه به چند اثر تاریخی و طبیعی از میان بیش از ۱۵۰۰ اثر استان خواهیم داشت که گفته اند: «آب دریا را اگر نتوان کشید، هم به قدر تشنگی باید چشید».
به رنگ ارغوان
در نزدیکی سه کیلومتری شمال شرق شهر ایلام، دره ای دل فریب و زیبا وجود دارد که برای هر بیننده ای جذاب است. وجود درختان ارغوان باعث شده که دره، به رنگ ارغوان درآید. به ویژه در اردیبهشت ماه که درختان به اوج شکوفایی خود می رسند و در کنار درختان دیگری نظیر بلوط، زالزالک، کیکم و … ترکیب های رنگی جالبی شکل می گیرد.
قلاقیران، سرافراز و مهمان نواز
کوه قلاقیران به قرینه ی دره ی ارغوان نسبت به شهر ایلام قرار دارد (جنوب غربی ایلام و به فاصله سه کیلومتری). کوه قلاقیران با گردنی برافراشته و دستانی بر سینه در ورودی شهر ایلام به پیشواز مهمانان آمده و با خیر مقدم به آنها، شاهد دعوتی دلپذیر و دلگرم کننده هستیم. این کوه، نماد تمام قدی از مهمان-نوازی و سرافرازی مردم قهرمان ایلام است.
در وجه تسمیه ی قلاقیران بایستی گفت که قلا در زبان کردی به معنی قلعه می باشد، یعنی قبلاً قلعه ای بالای کوه بوده که نشان دهنده ی تاریخی بودن این کوه نیز می باشد که علاوه بر جلوه ی طبیعی زیبا، دارای تاریخی کهن می باشد و این تاریخی بودن در سراسر استان ایلام قابل مشاهده است. البته برای این منطقه به عنوان یادگاری از دوران عیلام جای تعجب نیست و در هزاره های بعد از عیلام، آثار باستانی فراوانی به میراث مانده که قلاقیران و محوطه ی آن یکی از آنها می باشد.
طبیعت بسیار سحرانگیز و زیبای این کوه باعث شده که این منطقه (ششدار) یکی از شلوغ ترین و محبوب-ترین مکان های گردشگری در بین مردم محلی و دیگر هموطنان باشد.
والی، قلعه ای با معماری عالی
قلعه ای دیگر با قدمتی تازه تر و با معماری غنی که داخل شهر ایلام قرار دارد، قلعه ی والی می باشد، که در دوره ی قاجار و به دستور والی منطقه ساخته شده است. این قلعه با مساحتی نزدیک به ۴۷۰۰ مترمربع است که تقریباً ۱۵۰۰ مترمربع آن زیربنای ساختمان می باشد. ورودی اصلی آن از سمت جنوب است که با چند پله به سمت بالا به داخل حیاط می رسد. ساختمان قلعه در اضلاع شمالی، شرقی و غربی قرار گرفته که نزدیک به ۲۵ اتاق بزرگ و کوچک، شاه نشین، اتاق آینه و زندان در زیرزمین دارد. مصالح به کار رفته در قلعه، بیشتر از آجر و سنگ می باشد و با استفاده از گچ بری، پنجره های رنگی، کاشی کاری، قوس-های نیم دایره ای و کاربندی های زیبا از منظر معماری بسیار جذاب و غنی شده است. این قلعه همچون قلعه های دیگر دارای برج های نگبانی می باشد.
قلعه ی والی در زمان جنگ تحمیلی آسیب دید که پس از جنگ بازسازی و به موزه ی مردم شناسی تبدیل شد که از لحاظ محتوایی و شکلی یکی از بهترین موزه های مردم شناسی کشور است.
ماداکتو نگین باستانی آلامتو
جا دارد از قلعه ی دیگری یاد کنیم و آن قلعه ی پور لشرف است که در دره شهر می باشد. دره شهر به خاطر قلعه های بسیار به شهر قلعه های ایران شهره بوده و نام قدیم آن ماداکتو بوده است. ویرانه های ماداکتو با مساحتی بالغ بر ۲۰۰ هکتار، بزرگ ترین سایت باستانی استان ایلام می باشد. بعضی از کارشناسان، ماداکتو را یکی از پایتخت های تمدن عیلام می دانند و بعضی کارشناسان دیگر با رد این فرضیه، قدمت شهر را اواخر دوره ی ساسانی (تقریباً ۱۴۰۰ سال پیش) تخمین زده اند.
مردم منطقه دره شهر با زبان لری و لکی تکلم می کنند. از نام های قدیمی دیگر دره شهر، سیمره است. سیمره از رودخانه های پرآب و زیبای غرب کشور در مرز استان های لرستان، کرمانشاه و ایلام قرار دارد. سد سیمره و دریاچه ی پشت آن به عنوان یک جاذبه ی گردشگری در نزدیکی دره شهر واقع شده است.
منطقه ی جنگلی ششدار
منطقه ی جنگلی ششدار را می‌توان یکی دیگر از زیباترین و سبزترین مناطق گردشگری ایلام به حساب آورد که در ۵ کیلومتری شهر ایلام و نزدیکی کوه قلاقیران قرار گرفته است. منطقه ی جنگلی ششدار که با نام «پارک جنگلی ششدار» هم شناخته می‌شود، دارای یک طبیعت کاملاً دست‌نخورده و طبیعی بوده و از مناظر دیدنی و بکر برخوردار است.
زیبایی ششدار در فصل بهار دوچندان شده و سرسبزی طبیعت در کنار عطر شکوفه های درختان این ناحیه بسیار لذت‌بخش است. البته فصل پاییز هم به دلیل تنوع زیاد رنگ، جلوه ی خاصی به این منطقه جنگلی بخشیده است.
چشمه قیر، متفاوت و عجیب
در سراسر کشور و همچنین استان ایلام چشمه های آب سرد و آبگرم فراوان زیبایی وجود دارد که هر کدام با آب زلال و روان خود به روح و جان رهگذران آرامش عطا می کنند. اما در نزدیکی دهلران، در جنوب استان ایلام، چشمه ای وجود دارد که به جای آب روشن، قیر تیره از آن می جوشد و باعث تحیر هر انسانی می شود. چشمه ای که تبدیل به حوضچه ای به قطر ۹ متر شده و آب گرم زیر این چشمه موجب روان شدن دانه های قیر شده و آب به همراه قیر از دل زمین به بیرون می جهد و منظره ای متفاوت از هر چشمه ی دیگری که تا به حال دیده شده، به وجود آورده است. این چشمه در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است. البته در دهلران چشمه ی آبگرم نیز وجود دارد که دارای خواص درمانی می باشد.
سیاه گاو، تنها دریاچه ی دوقلوی ایران
در شرق آبدانان در جنوب استان، یکی از بی نظیرترین و منحصر به فردترین پدیده های طبیعی ایران جای دارد.
دریاچه های دوقلوی سیاه گاو که از طریق یک کانال آب همچون بند نافی به هم وصل شده اند دو دریاچه با اندازه ی متفاوت هستند. دریاچه ی بزرگ تر در سطح بالاتری قرار دارد و آب سر ریز آن به واسطه ی نهری به دریاچه ی کوچک تر می ریزد و خواهر کوچکش را سیراب می کند. آب دریاچه چنان شفاف و زلال است که عمق چند متری آن به خوبی قابل رویت بوده و با مناظر اطراف خود، صحنه هایی دلربا و زیبا را برای گردشگران رقم زده است.
تنگ کافرین
یکی از مناطق مهم گردشگری و جاذبه‌های تفریحی استان ایلام که در شهرستان بدره واقع شده است، تنگ کافرین نام دارد. طبیعت بکر این تنگ بسیار حیرت‌انگیز بوده و تماشای آن واقعاً لذت‌بخش است. تنگ کافرین از چندین چشمه و کوه‌های مرتفع کبیرکوه تشکیل شده و آب‌های جاری که از آن نشأت می‌گیرند، وارد رودخانه سمیره می‌شوند.
طول تنگ کافرین ۲ کیلومتر بوده و با سطح دریا تقریباً ۷۰۰ متر فاصله دارد. زیبایی تنگ کافرین به اندازه‌ای زیاد و دیدنی است که اگر تصویر آن را مشاهده کنید، تصور خواهید کرد که یک نقاشی بوده یا به یکی از کشورهای مدرن اروپایی مربوط است، اما این تنگ تماشایی در استان کوهستانی ایلام قرار گرفته است.
از نقاط گردشگری که در اطراف این تنگ قرار دارند، می‌توان به برکه آب زمزم و زیارتگاه جابر اشاره کرد. متداول‌ترین تفریحی که در این منطقه انجام می‌شود، قایق سواری بوده که باید حتماً آن را امتحان کنید، زیرا تجربه ی یک حس تکرارنشدنی را در اختیار شما قرار خواهد داد.
مسجد صاحب الزمان (عج) ایلام
پرزائرترین مسجد ایران پس از مسجد جمکران قم، مسجد صاحب الزمان نام دارد که در سال ۱۳۵۱ توسط یکی از روحانیون استان، مرحوم حجت الاسلام حاج شیخ محمد تقی مروارید و با کمک جمعی از خیرین و متدینین شهر ایلام با توجه به نیاز و اقتضای زمان و مکان و با انگیزه ی انجام مناسک دینی و مذهبی احداث گردید. این مسجد در میدان مخابرات شهر ایلام واقع شده و از اهمیت و جایگاه بسیار ویژه‌ای برخوردار است.
روزهای چهارشنبه ی هر هفته، بسیاری از مردم از گوشه و کنار ایلام، وارد این مکان مقدس می‌شوند و دست به دعا و حاجت برمی‌دارند. حتماً در سفر خود به ایلام، از مسجد صاحب الزمان بازدید کرده و به راز و نیاز بپردازید.
طریق الاربعین، مأوای عاشقان حسین
علاوه بر مناطق یاد شده در بالا، مکان های جذاب و غیرقابل وصف دیگری در سطح استان قرار دارد که می توان به غار زینگان، کبیرکوه و مانشت با لاله های واژگون، آتشکده ها، تنگه بهرام، کُلم، میشخاص، چشمه خران ایوان و … و همچنین مهران قهرمان که سال هاست پذیرای قدوم مبارک زائران عتبات عالیات است و نقطه ی اتصال دل و جان محبان اهل بیت به حرم ائمه ی اطهار در عراق می باشد.
جاده ی ایلام-مهران و دیگر راه های مواصلاتی استان مسیرهای حسینی هستند که معطر به حضور و عبور عاشقان اباعبدالله می باشد و زمین و هوای سیاحتی ایلام را زیارتی و روحانی کرده و جریان شجاعت و شهادت دلاور مردان دفاع مقدس را همیشه تازه و جاویدان نگه داشته است.
