ناکامی‌های بانک مرکزی در تحقق اهداف نرخ تورم

به گزارش اکو ۳۶۵ و به نقل از تجارت نیوز، موضوع تورم، مساله‌ای است که دهه‌ها اقتصاد ایران را گریبان‌گیر خود کرده و تاثیرات مخرب آن بر کشور انکارناپذیر است. تورم موجب کاهش ارزش پول ملی، افت ارزش پس‌اندازها، بلاتکلیفی اقتصادی، نوسانات بازار ارز، تاثیرات نامطلوب بر سرمایه‌گذاری و بسیاری از موارد دیگر می‌شود. افزون بر آن، هرگاه به نرخ تورم در ایران اشاره می‌شود، باید نقش نقدینگی را نیز در شرایط امروز این نرخ بررسی کرد؛ چراکه بر اساس تئوری‌های اقتصادی، رشد نقدینگی مهم‌ترین موتور محرک تورم در اقتصاد به شمار می‌رود.

طبق قانون، بانک مرکزی متولی اصلی مهار تورم و حفظ ارزش پول در کشور است. از همین روی، محمدرضا فرزین، رئیس کل بانک مرکزی، در ابتدای سال‌های اخیر، هدف تورمی این نهاد را اعلام و سیاست‌های بانک مرکزی برای رسیدن به این هدف را تببین کرده است. با این وجود، فرزین در آغاز سال ۱۴۰۴، بر خلاف دو سال اخیر، نرخ تورم هدف را اعلام نکرد. حال سوال اینجاست که آیا رئیس کل بانک مرکزی به دلیل ناکامی در تحقق اهداف تورمی سال‌های اخیر، از اعلام نرخ تورم هدف برای سال ۱۴۰۴ خودداری کرده است؟

تورم سال ۱۴۰۲ از نرخ هدف جاماند

فرزین که در دی‌ماه سال ۱۴۰۱ سکان هدایت بانک مرکزی را بر عهده گرفت، در دیدار با رئیس صندوق بین‌المللی پول در خردادماه ۱۴۰۲ از هدف تورم ۳۰ درصدی بانک مرکزی تا پایان سال خبر داد. همچنین فرزین نرخ رشد نقدینگی هدف در سال ۱۴۰۲ را نیز ۲۵ درصد اعلام کرد.

آمارهای این دو شاخص در سال ۱۴۰۲ حاکی از آن است که روند نرخ تورم نقطه به نقطه در سال ۱۴۰۲ با ثبت رقم ۵۵.۵ درصد در فروردین آغاز شد و در اسفندماه با ۳۲.۳ درصد به پایان رسید. هرچند که نرخ تورم در سال ۱۴۰۲ با کاهشی بیش از ۲۰ درصد کار خود را به پایان رساند، اما بخش عمده این کاهش، به دلیل از بین رفتن اثر حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی در سال ۱۴۰۱ بود و با این وجود،  هدف بانک مرکزی برای رساندن نرخ تورم در کانال مشخص شده، محقق نشد.

با وجود محقق نشدن هدف تورمی سال ۱۴۰۲ داده‌های بانک مرکزی نشان می‌دهند که نرخ رشد نقدینگی در پایان سال ۱۴۰۲ به ۲۴.۳ درصد کاهش یافت که این عدد حاکی از رسیدن بانک مرکزی به هدف خود برای کاهش نرخ رشد نقدینگی به ۲۵ درصد بود.

فاصله ۷ درصدی تورم ۱۴۰۳ از نرخ هدف

پس از ناکامی هدف تورمی سال ۱۴۰۲، بانک مرکزی هدف تورمی سال ۱۴۰۳ را کاهش نرخ تورم نقطه به نقطه به کانال ۲۰ درصدی اعلام کرد. همچنین هدف این بانک برای نرخ رشد نقدینگی نیز ۲۳ درصد، با دامنه نوسان مثبت و منفی دو درصد اعلام شد. با این وجود، داده‌های نرخ تورم و نرخ رشد نقدینگی در پایان سال حاکی از آن است که بانک مرکزی نه تنها برای دومین سال متوالی از هدف تورمی خود جاماند، بلکه این بار هدف نقدینگی نیز محقق نشد.

نرخ تورم نقطه به نقطه در فروردین‌ماه سال ۱۴۰۳ با ۳۰.۹ درصد آغاز شد. با وجود هدف بانک مرکزی برای رساندن نرخ این تورم در کانال ۲۰ درصد، بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، نرخ تورم نقطه به نقطه کشور در طی سال ۱۴۰۳ همواره بیشتر از ۳۰ درصد بود. در اسفندماه سال گذشته نیز این نرخ به ۳۷.۱ درصد رسید تا بانک مرکزی را در رسیدن به هدف خود ناکام بگذارد.

ناگفته نماند که تحولات سیاسی پرشمار سال ۱۴۰۳، از جمله سقوط هلیکوپتر رئیس دولت چهاردهم و افزایش تنش‌ها در خاورمیانه، در محقق نشدن هدف تورم سال گذشته، بی‌تاثیر نبودند. همانطور که رئیس کل بانک مرکزی نیز در این باره گفت: «اقتصاد ایران در سال ۱۴۰۳ سال متفاوتی را پشت سر گذاشت و اتفاقاتی که رخ داد، غیرقابل پیش‌بینی بود.»

هدف رشد نقدینگی سال ۱۴۰۳ محقق شد؟

همچنین آخرین آمار منتشر شده از سوی بانک مرکزی مربوط به نرخ رشد نقدینگی در کشور، مربوط به بهمن‌ماه سال ۱۴۰۳ است. داده‌های این بخش حاکی از آن هستند که نرخ رشد نقدینگی در بهمن‌ماه سال ۱۴۰۳ نسبت به اسفندماه سال قبل، ۲۶.۲ درصد است.

گرچه بانک مرکزی همچنان از نرخ رشد نقدینگی در اسفندماه سال گذشته پرده‌برداری نکرده، اما با توجه به سابقه جهش‌های نقدینگی در اسفندماه هر سال، با توجه به پرداخت‌های آخر سال دولت، تحقق هدف رشد نقدینگی در سال ۱۴۰۳ بسیار بعید به نظر می‌رسد.

ناکامی‌های بانک مرکزی ادامه خواهد داشت؟

رئیس کل بانک مرکزی تا اینجای سال جاری، همچنان نرخ نقدینگی و تورم هدف را اعلام نکرده است. با بررسی آمار موجود و عملکرد بانک مرکزی در دو سال اخیر، این پرسش‌ها مطرح می‌شوند که آیا اعلام نکردن عدد مشخصی برای نرخ تورم و نرخ رشد نقدینگی در سال ۱۴۰۴ توسط بانک مرکزی، به دلیل تجربه این نهاد در نرسیدن به اهداف اعلام شده خود در سال‌های قبل است؟ آیا بانک مرکزی در ادامه سال ۱۴۰۴ هدف‌گذاری دقیقی برای این دو شاخص اقتصادی مهم اعلام می‌کند؟ آیا شرایط در سال جدید به شکلی خواهد بود که بانک مرکزی را در رسیدن به اهدافش همراهی کند یا باعث مشکلات بیشتری برای این بانک خواهد شد؟