هزینه‌های یک وابستگی خطرناک
رفتار هیجانی بازارها و تصمیم‌گیری مبهم سرمایه‌گذاران، نشانه‌هایی از وابستگی بیش از اندازه و خطرناک اقتصاد کشور به نتیجه گفتگوهای ایران و آمریکا است که چالش های فراوانی به همراه خواهد داشت.
به گزارش اکو ۳۶۵ و به نقل از خبرگزاری مهر، در حالی که طی سال‌های اخیر، مذاکرات ایران و آمریکا به یکی از خطوط اصلی تحولات اقتصادی کشور تبدیل شده است، کارشناسان اقتصادی بارها نسبت به پدیده «شرطی شدن اقتصاد» و تبعات آن برای فعالیت‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری در اقتصاد کشور هشدار داده‌اند. رفتار هیجانی بازارها و تصمیم‌گیری مبهم سرمایه‌گذاران، نشانه‌هایی از وابستگی بیش از اندازه اقتصاد کشور به نتیجه گفتگوهای ایران و آمریکا است اما این شرطی شدن اقتصاد دقیقاً چه آسیب‌هایی از خود بر جای می‌گذارد؟
شرطی شدن اقتصاد به معنای وابستگی تصمیمات اقتصادی، سرمایه‌گذاری و شاخص‌های کلان به یک رویداد خاص سیاسی یا دیپلماتیک است. در سال‌های گذشته، بارها مشاهده شده است که بورس، بازار ارز، طلا و حتی املاک با انتشار خبرهای مثبت یا منفی از مذاکرات ایران و آمریکا دچار نوسانات شدید شده‌اند؛ گویی سرنوشت اقتصاد تنها و تنها به این مذاکرات گره خورده است.
وقتی سرمایه‌گذار منتظر اعلام خبر نتیجه مذاکرات می‌ماند و اکثر تصمیمات اصلی خود را معلق می‌کند، اقتصاد به سمت رکود می‌رود. این وضعیت منجر به تأخیر در پروژه‌ها، فرار سرمایه و تضعیف اشتغال می‌شود.
کارشناسان، مهم‌ترین دلایل شرطی شدن اقتصاد را نبود افق روشن، سیاست‌گذاری‌های مقطعی و نبود اعتماد به ثبات قوانین می‌دانند. تمایل دولت‌ها به گره زدن گشایش‌های اقتصادی با رفع تحریم‌ها و ارسال سیگنال‌های کوتاه‌مدت، باعث شده سرمایه‌گذار ایرانی به جای تحلیل بنیادین بازارها، تنها چشم‌انتظار اخبار مذاکرات باشد.
در چنین شرایطی بخش خصوصی میل به اجرای پروژه‌های بلندمدت ندارد و همه منتظرند تا ببینند نتیجه گفتگوها چه خواهد شد. این سردرگمی خود بزرگ‌ترین آسیب به حرکت رو به جلوی اقتصاد کشور است.
وابستگی اقتصاد به نتیجه مذاکرات، چندین آسیب جدی اعم از رکود و توقف پروژه‌ها، افزایش ریسک سرمایه گذاری، کاهش ابتکار عمل بخش خصوصی و خروج سرمایه و نخبگان را به همراه دارد.
بسیاری از طرح‌ها و سرمایه‌گذاری‌ها به دلیل نامشخص بودن آینده متوقف یا با کندی مواجه می‌شوند و ریسک بالای ناشی از تصمیم‌گیری‌های وابسته به سیاست خارجی موجب افزایش نرخ بازده مورد انتظار و کاهش کارایی اقتصادی می‌شود.
همچنین بخش خصوصی به جای توجه به شاخص‌های تولیدی و تجاری، صرفاً به تصمیمات سیاسی واکنش نشان می‌دهد و هر خبری از مذاکرات می‌تواند موج تازه‌ای از نوسان در بازارها را رقم بزند.
این عدم قطعیت باعث می‌شود بخشی از سرمایه‌های اقتصادی و انسانی کشور جذب بازارها و کشورهای دیگر شود.
کارشناسان معتقدند تنها با تکیه بر توان داخلی، بهبود فضای کسب‌وکار، ثبات‌بخشی به قوانین و عدم ارسال پیام‌های کوتاه‌مدت و هیجانی از سوی مسئولین می‌توان از آسیب‌های شرطی شدن اقتصاد جلوگیری کرد.
وظیفه دولت است که افق بلندمدت و قابل پیش‌بینی برای فعالان اقتصادی ترسیم کند و سیاست خارجی را به عنوان تنها راهکار توسعه جا نیندازد.
نتیجه مذاکرات در کوتاه مدت تأثیر چندانی بر اقتصاد کشور نخواهد داشت
بهروز محبی نجم آبادی نماینده مجلس شورای اسلامی در گفتگو با مهر در رابطه با شرطی شدن اقتصاد ایران به نتیجه مذاکرات ایران و آمریکا اظهار کرد: «اقتصاد ایران سال‌هاست به دلیل گره خوردن به شرایط روانی و اتفاقات منطقه‌ای همچون مذاکرات، جنگ‌ها و سایر حوادث تحت تأثیر قرار گرفته است و در حال حاضر کشور از یک ثبات نسبی برخوردار است و باید از این ثبات برای ایجاد هزینه سنگین برای سوءاستفاده‌کنندگان و کسانی که زمینه انحرافات را فراهم می‌کنند، استفاده کرد.»
وی تأکید کرد: «اتفاقات اخیر در بازار ارز و به ویژه تأخیر در ایفای تعهدات ارزی توسط برخی فعالان، هیچ ارتباطی با موضوع مذاکرات نداشت؛ بلکه این افراد در فضایی روانی موجب بالا رفتن بی‌دلیل نرخ ارز شدند. به محض مطرح شدن احتمال بهبود شرایط ارزی با مذاکرات، شاهد ریزش سریع نرخ ارز بودیم که بسیاری از فعالان اقتصادی را متضرر کرد و این نوسانات ارزی، لطمه زیادی به تولیدکنندگان بزرگ زده است، چرا که این تولیدکنندگان مجبور بودند مواد اولیه خود را با نرخ‌های بالاتری تأمین کنند و اکنون قدرت خرید سابق را ندارند. در نتیجه، ضربه سنگینی به سرمایه در گردش واحدهای تولیدی وارد شده است.»
این نماینده مجلس شورای اسلامی هرگونه وابسته دانستن شرایط اقتصادی و بازار ارز به نتیجه مذاکرات را خطا تلقی کرد و اظهار داشت: «مطمئن باشید که نتیجه مذاکرات و اتفاقات مرتبط با آن، در کوتاه‌مدت تأثیر چندانی بر اقتصاد کشور نخواهد داشت. ضمن اینکه ایالات متحده آمریکا با توجه به سیاست‌هایش، به این سادگی فضا را برای مخالفان خودش باز نمی‌کند.»
شرایط برای سرمایه‌گذاری مهیاست؛ اقتصاد را شرطی نکنید
حسنعلی اخلاقی امیری در گفتگو با مهر در رابطه با عدم تمایل فعالان اقتصادی به سرمایه گذاری در اقتصاد تا مشخص شدن نتیجه مذاکرات ایران و آمریکا اظهار کرد: «بسیاری از کسانی که می‌خواهند سرمایه خود را به این حوزه وارد کنند، از نظر روانی تحت تأثیر فضای موجود قرار می‌گیرند و این وضعیت باعث نوعی توقف و تردید در تصمیم‌گیری می‌شود که باید برای رفع آن تلاش شود. در عین حال بخش دیگری از اقتصاد وابسته به عملکرد دولت است. بخشی از جامعه، و بعضی از سرمایه‌گذاران، همچنان به‌صورت ناخودآگاه تحت تأثیر مسائل روانی قرار دارند و دست نگه داشته‌اند. همان‌طور که در سایر حوزه‌ها هم دیده می‌شود، برخی سرمایه‌گذاران با احتیاط بیشتری عمل می‌کنند. بازار بورس هم تا اندازه‌ای نگاهش به سمت اتفاقات سیاسی است و بخش مهمی از سرمایه‌های خرد مردم فعلاً وارد این عرصه نشده است و بسیاری منتظرند ببینند شرایط چه می‌شود.»
وی افزود: «شرایط فعلی کشور برای سرمایه‌گذاری داخلی آماده است و انتظار می‌رود صاحبان سرمایه، اقتصاد را معطل و شرطی به مذاکرات نکنند. سال جاری، سال سرمایه‌گذاری و تولید است و برای حل مشکلات اقتصادی باید به توان داخلی اعتماد کرد و شرایط را برای حضور سرمایه‌گذاران فراهم ساخت. اگر جایی برای سرمایه‌گذاری گره‌ای وجود داشته باشد، با ابزارهای نظارتی مورد پیگیری و حل قرار می‌گیرد.»
در نهایت، گره زدن اقتصاد به نتایج مذاکرات خارجی، اگرچه ممکن است در کوتاه‌مدت امید واهی ایجاد کند، اما در بلندمدت مانع کلان برای رشد پایدار اقتصاد ایران است. شرطی شدن فعالیت سرمایه‌گذاران و تعویق پروژه‌های اقتصادی به امید دستیابی به توافق، توسعه ملی را کند کرده و آسیب‌پذیری کشور را در برابر شوک‌های بیرونی افزایش می‌دهد. تکیه بر ظرفیت‌های داخلی و عبور از اقتصاد شرطی، ضرورتی است که نباید از آن غفلت کرد.
