پیرامون کتاب «هواکشت؛ پرورش عمودی گیاهان»
چگونه برج‌باغ بسازیم
جواد لگزیان/ برای تهیه انواع مختلفی از میوه‌ها، سبزی‌ها و گیاهان خوراکی و دارویی، فناوری هواکشت یک پیشنهاد باارزش است که تاکنون توانسته است با موفقیت محصولاتی مانند لوبیا؛ کلم؛ چغندر برگی؛ خیار؛ کاهو؛ گیاهان مورد استفاده در آشپزی نظیر گشنیز، نعناع، پونه کوهی، آویشن و شوید؛ و گل‌هایی چون نسترن، بنفشه، گل همیشه بهار و اسطوخودوس را پرورش داده و تولید کند.
به گزارش اکو ۳۶۵، توماس دبلیو گورلی، استادیار شیمی در دانشگاه چارلستون جنوبی و محقق و متخصص کشاورزی در محیط کنترل‌شده در کتاب «هواکشت؛ پرورش عمودی گیاهان» تلاش دارد با معرفی شیوه هواکشت و مزایای آن به پیشرفت و گسترش این فناوری جدید یاری رساند و همه دوستداران دانش زیبای کشاورزی را با امواج مثبت و کارآفرین این سیستم نو همراه کند.
«هواکشت» یا آئروپونیک نسخه جدیدی از سیستم آب‌کشت یا هیدروپونیک است که در آن، گیاهان در محیط هوا یا مه، بدون استفاده از هیچ بستری، پرورش داده می‌شوند و ریشه گیاه به طور مداوم یا غیرمداوم در محیطی که اشباع از ذرات ریز عناصر غذایی است، قرار دارد. اکنون در این شیوه کشت، از فناوری اولتراسونیک برای ایجاد امواج صوتی با فرکانس بالا استفاده می‌شود که با حرکت و لرزش آب، آن را به تعداد زیادی قطرات ریز مانند مه تبدیل می‌کند. در روش هواکشت ریشه‌ها دسترسی بیشتری به اکسیژن دارند که این امر منجر به تولید گیاهان سالم‌تر، نرخ رشد سریع‌تر محصول و افزایش عملکرد می‌شود و امکان استفاده از سیستم هواکشت را در فضاهای پرورش تجاریِ بسیار بزرگتر افزایش می‌دهد.
استفاده از آب کمتر نسبت به شیوه کشت در فضای باز (تا ۹۵ درصد)، عدم استفاده از آفت‌کش‌ها یا کودهای شیمیایی مضر، کاهش ردپای کربن و عدم نشت مواد غذایی گیاه به آبراهه‌ها تنها بخشی از فواید استفاده از این روش پیشرو است که در کتاب «هواکشت؛ پرورش عمودی گیاهان» به آن پرداخته شده است.
کتاب در فصل یکم «مقدمه» با تعریف هواکشت ابتدا ضرورت آن برای آینده تغذیه بشریت را تبیین و سپس از تجربه‌های موفق در زمینه کشاورزی در محیط کنترل‌شده مانند تجربه صحرای تبرناس در اسپانیا می‌گوید که با گسترش گلخانه‌ها توانسته است، سطحی به مساحت ۵۰۰۰۰ هکتار را پوشش داده و سالانه ۵/۱ میلیارد دلار سود به اقتصاد اسپانیا اضافه کند. دومین فصل «تاریخچه سیستم هواکشت» سرگذشت این فناوری که ریشه در کشفیات اساسی مرتبط با گیاه‌شناسی و شیمی و همچنین ارتباط مستقیمی با توسعه آب‌کشت دارد، بررسی کرده است. «هواکشت، پیشنهاد ارزشمند» عنوان سومین فصل است که به‌روشنی سبک هواکشت و ارزش و برتری آن را بیان کرده است. در چهارمین فصل «علم هواکشت» کلیه مقالات فنی علمی از دههٔ هفتاد، یعنی بیش از ۲۰۰ مقاله، خلاصه‌شده در حوزه تحقیق، انواع مطالعات و تنوع جغرافیایی همه تحقیق‌ها از اقاقیا در سنگاپور تا سیب‌زمینی شیرین در نیجریه شناسایی و جمع‌بندی می‌شود. پنجمین فصل کتاب «نوآوری سیستم هواکشت» به بررسی و مطالعه توسعه فناوری نوآورانه این سیستم در دیزنی‌ورد در پارک اپکات و همچنین ناسا اختصاص یافته است. فصل ششم «هواکشت تجاری» فرآیند فعالیت‌های کارآفرینی در این زمینه مانند تاورگاردن یا برج‌باغ را با بررسی عملکرد و محصولات شرکتهای موفق مانند آیروفارمرز، آیرواسپرینگ، و تروگاردن توضیح می‌دهد. همچنین متد ساخت مزارع داخلی در کانتینرهای قابل حمل و شرکتهای مرتبط با آن را در این فصل خواهیم خواند. «روش کاربردی سیستم هواکشت» هفتمین فصل به توصیف عملیات هواکشت اختصاص دارد که در آن جنبههای اصلی نیازهای فناوری این روش شامل عناصر غذایی، کیفیت آب، خطوط انتقال، و حسگرها کاملا تشریح می‌شود. در فصل هشتم «تحقیقات اخیر هواکشت» چند نمونه از تحقیقات جاری با استفاده از ستون‌های عمودی هواکشت ارائه شده که شامل کارهای انجام‌شده در دانشگاه راتگرز با استفاده از شیوه‌های تجاری و در دانشگاه چارلستون جنوبی و دی‌سیتادل آمریکا با استفاده از سیستم‌های پرورش عمودی تحقیق و توسعه است. تمرکز این تلاش‌های تحقیقاتی درک بهتر چگونگی بهینه‌سازی این سیستم‌ها برای بهترین عملکرد و نیازهای تغذیه‌ای هم‌زمان است. در نهمین فصل «جمع‌بندی» کتاب را می‌خوانیم که در آن، آینده بسیار روشنی برای سیستم هواکشت توصیف و اظهار امیدواری شده است که در سال‌های آتی بخش عمده‌ای از مواد غذایی یک خانواده در گلخانه یا گاراژ منزل پرورش یابد و شاهد نمایان شدن گلخانه‌های بسیاری در ادارات، مدارس، دانشگاه‌ها و ورزشگاه‌ها باشیم.
در فرازی خواندنی و کاربردی از کتاب درباره برج‌باغ آمده است که تاورگاردن یا برج‌باغ، یک سیستم رشد هواکشت عمودی با یک مخزن ۲۰ گالنی و از برج‌هایی تشکیل شده که می‌تواند ۲۰ تا ۴۰ گیاه را پرورش دهد. این مخزن شامل یک پمپ غوطه‌ور است که محلول غذایی را به بالای برج پمپاژ می‌کند و سپس در داخل لوله جریان می‌یابد و به مخزن باز می‌گردد و ریشه گیاهان خارج از برج را آبیاری می‌کند.
از نمونه‌های موفق تاسیس برج‌باغ، شرکت تروگاردن است که برترین مزرعه غذای هواکشت در جنوب غربی ایالات متحده می‌باشد. این شرکت با استفاده از انرژی خورشیدی با مشارکت شرکت پرورش آینده (برج‌باغ) با هدف کاهش مصرف آب کشاورزی منطقه و در عین حال بومی‌سازی تولید، طراحی شده است. تروگاردن اولین گلخانه با فناوری پیشرفته در ایالات متحده است که قادر است اکثر محصولات غذایی مناطق خنک را در تمام طول سال در صحرایی سوزان تولید کند. این نوع گلخانه در زمستان با تهویه طبیعی انرژی بسیار کمی مصرف می‌کند. در ماه‌های گرم‌تر تابستان، این گلخانه از ترکیبی از فناوری‌های هوشمند و کارآمد استفاده می‌کند تا گلخانه را با قیمتی مقرون‌به‌صرفه در دمای مطلوب، هم در روز و هم در شب حفظ نماید. به دلیل طراحی سیستم تروگاردن، محصولات با سرعت بیشتری نسبت به خاک رشد می‌کنند و باید به طور منظم برداشت شوند. برج‌های هواکشت در ردیف‌های دوتایی تا چند صد فوت قرار گرفته‌اند و سایت‌های گیاهی بسیار بزرگی از ۱۲۰ تا ۱۵۰ هزار گیاه در هکتار را ایجاد می‌کنند.
تروگاردن با استفاده از فناوری هواکشت که آب ارزشمند را دوباره به گردش درمی‌آورد، ۹۵ درصد آب کمتر و ۹۰ درصد فضای کمتر استفاده می‌کند و مصرف مواد شیمیایی، آفت‌کش‌ها یا علف‌کش‌هایی مانند رانداپ در آن صفر است. این فناوری به نفع تولیدکنندگان شهری و مصرف‌کنندگان است؛ از آنجایی که گیاهان در برج‌باغ به صورت هواکشت رشد می‌کنند نسبت به محصولات سنتی دارای مواد مغذی‌تری هستند، بسیار سریع رشد می‌کنند و ریشه‌های سالم دارند به طوری که نمی‌توان محصولی تازه‌تر از آنها در آن منطقه یافت. بخشی از کار و فعالیت تروگاردن به آموزش عموم و توانمندسازی افراد برای پرورش گیاهان به شیوه هواکشت در باغچه‌های کوچک اختصاص داده شده است که نهال می‌فروشند و البته با مطالعه بیشتر و پشتکار در آینده خدمات مشاوره‌ای و کارگاهی در زمینه فناوری هواکشت ارائه خواهند داد.
انتشارات جهاد دانشگاهی مشهد کتاب «هواکشت؛ پرورش عمودی گیاهان» نوشته توماس دبلیو گورلی با ترجمه دکتر مرتضی گلدانی و مهندس احمد الفت را در ۳۱۲ صفحه و با قیمت ۲۶۵۰۰۰ تومان رهسپار بازار کتاب کرده است.
