گیاهان آپارتمانی چه تاثیراتی بر روح و روان ما دارند؟

*نویسنده: شهلا اطهری

زندگی به رنگ سبز

قدر خانه‌های قدیمی و حیاط‌هایشان را ندانستیم، آنقدر در کلان‌شهرها درخت نارنج، توت، انار، افرا، ارغوان، تاک و صنوبر را قطع کردیم و جایشان آپارتمان ساختیم که اکنون لذت نشستن زیر خنکای سایه‌ یک درخت یا آبیاری و هرس یک باغچه و چشیدن طمع میوه‌هایی که به دست خودمان به بار نشسته‌اند را فراموش کرده‌ایم. اکنون در میان انبوه آسمانخراش‌ها و سازه‌های زخمت سیمانی و فولادی سعی می‌کنیم گوشه‌های دنجی را برای آرامش و دور ماندن از استرس و دغدغه‌های شهری برای خود در آپارتمان ایجاد کنیم. این روزها بیش از پیش دوستان و آشنایانی را می‌بینیم که به نگه‌داشتن گلدان و گیاهان آپارتمانی روی آورده‌اند. در این مطلب نیز چند نکته درخصوص نگهداری گیاهان آپارتمانی و تاثیرش بر روح و روان را با هم مرور می‌کنیم.

سازگاری با انسان

همان‌طور که می‌دانید گیاه موجودی زنده، دارای شعور و احساس، دارای تحرک و حافظه و همچنین علاقه‌مند به برقراری ارتباط با همه موجودات و به ویژه انسان‌هاست.

گیاهان نیز همانند تمام موجودات زنده تنفس کرده و برای سوخت و ساز خود به غذا نیاز دارند. همچنین مانند انسان‌ها رشد کرده، گاهی دچار آفت و بیماری شده و نهایتاٌ نیز روزی از بین می‌روند.

توجه و نگهداری از گیاه

همان‌طور که انسان‌ها در تمامی دوره‌های زندگی (اعم از سلامتی، بیماری و …) نیاز به مراقبت دارند، گیاهان نیز نیاز به توجهاتی از قبیل: تهیه خاک مناسب، تنظیم آبیاری، رطوب، ثابت نگه داشتن درجه حرارت نیاز دارند.

همچنین رسیدگی و تیمار کردن برگ‌های خشک شده و آسیب دیده‌ی گیاه و مراقبت از گیاه در برابر آفات و امراض و صحبت کردن با گیاه و لمس آن نیز تاثیر بسزایی در سلامتی گیاه شما خواهند داشت.

نقش گیاه در زندگی انسان

سازمان بهداشت جهانی، سلامتی را یک حالت رفاه جسمی، روانی و اجتماعی می‌داند که هیچ‌کدام از جنبه‌های ذکر شده بر دیگری برتری ندارند.

حال در راستای افرایش بهداشت و سلامت روان، چندین مطالعه مستمر توسط پژوهشگرانِ دانشگاهِ (RUTGERS) در ایالت نیوجرسی آمریکا درباره رابطه بین گل و گیاه و سلامت روانی افراد انجام شد که نتایج آن را به صورت خلاصه برای شما بازگو خواهیم کرد:

۱-از جمله تاثیر گیاهان بر روان انسان ، تغییر روحیه و افزایش هیجان مثبت در انسان‌هاست.

گل و گیاه به سرعت می‌تواند روحیه شخص را تغییر داده و موجب افزایش هیجان مثبت در او شود؛ به نحوی که شما می‌توانید با هدیه دادن حتی یک شاخه گل نیز طرف مقابل خود را شاد نمایید. لبخند پدیدار شده بعد از گرفتن و رویت این گل، اولین و مهم‌ترین نشانه این تغییر مثبت خواهد بود.

احساس نشاط و سر زندگی بعد از گرفتن و محافظت از این هدیه (که نشانی از طبیعت دارد) در همه افراد و در هر سنی به سرعت نمایان خواهد شد.

۲-  برانگیختن احساس شادی، آرامش، مثبت اندیشی در انسان و دوری از غم و اندوه نیز از جمله تاثیر گیاهان بر روان انسان است.

پژوهش‌ها ثابت کرده‌اند خریدن و کاشتن گل و گیاه و به طور کلی نگاه کردن به آن‌ها باعث برانگیخته شدن احساس شادی، آرامش وطراوت و مثبت اندیشی در انسان خواهد شد.

به طور کلی پرورش و نگهداری و نگاه کردن به گیاهان در طولانی مدت روی حالات روانی فرد تاثیر مثبت گذاشته و رفتار او را به سرعت دگرگون می‌کند.

تحقیقات نشان داده‌اند افرادی که در محیط اطرافشان گل‌ها و گیاهان وجود دارند، ۲ تا ۴ برابر آرام‌تر، مهربان‌تر، شادتر و با گذشت‌تر از دیگران هستند و می‌توانند این حس را با عکس‌العمل مثبت خود به دیگران نیز منتقل نمایند.

بنابراین پژوهشگران توصیه می‌کنند همواره یک شاخه گل یا یک گلدان کوچک گل در معرض دید خود قرار دهید.

۳-  از جمله تاثیر گیاهان بر روان انسان ، تسهیل در برقراری ارتباط میان افراد هدیه دادن یا هدیه گرفتن گل و گیاه می‌تواند برقراری ارتباط میان افراد را تسهیل کند که این امر به ویژه درباره همسران و نیز فرزندان و والدین بسیار با اهمیت است.

۴- ایجاد احساس شادی، رضایت و نیز صمیمیت و آرامش در افراد

گل و گیاه باعث ایجاد نگرش و احساس مثبت به زندگی و آرامش، احساس شادی و رضایت، صمیمیت و آرامش در افراد می‌شود.

رنگ گل‌ها نیز نکته بسیار پراهمیتی است؛ به طوری که گل‌ها با رنگ‌های ملایمی چون صورتی، سفید و بنفش، خلق شخص را به سوی آرامش و گل‌ها با رنگ‌های گرم و تند (مانند: قرمز، زرد، نارنجی و …) خلق افراد را به سمت هیجانات مثبت و سرزندگی سوق می‌دهند.

 پژوهشگران چه می‌گویند؟

در تایید مطالب ذکر شده، پروفسور روانشناس جونز از دانشگاه فوق، اذعان دارد نکته قابل توجهِ نقشِ گل در سلامت روانی افراد آن است که فرد با تماشا کردن گل‌ها و لذت بردن از طراوت، رنگ و رایحه دل‌پذیر آن‌ها قادر است حالت روانی نامتعادل خود را به حالت طبیعی و حتی متناسب‌تر تغییر دهد.

در تحقیقی دیگر از سوی پژوهشگرانِ رفتارشناسیِ دانشگاهِ روگرز (Rutgers) در نیوجرسی آمریکا نشان از این دارد که ارتباط موثر و نزدیک با طبیعت و لذت بردن از مناظر دل‌نشین و بکر آن راهی ساده، اما پراهمیت جهت کسب آرامش و غنا بخشیدنِ روح و روان آدمی است.

در این بین، کاشت گل و گیاه و حتی دریافت و تقدیم هدایایی مانند گیاهان می‌تواند بهترین و ارزنده‌ترین هدیه جهت افزایش نشاط و طرواوت در افرادی که دوستشان داریم، باشد.

پروفسور جونز می افزاید: «دریافت گل و گیاه نه تنها بر احساسات شخصی افراد، که روی رفتارهای برونی و اجتماعی آن‌ها نیز تأثیرگذار خواهد بود».

مزایای باغبانی و نگه داری گلدان در منزل

 ۱– افزایش مهارت‌های حرکتی انسان می‌باشد

تحقیقاتِ دیگر در مورد مزایای باغبانی، حاکی از آن است هنگامی که افراد به اعمال فیزیکی باغبانی می‌پردازند (به گونه ای که تمام حواس بویایی، لامسه و … را درگیر سازد)، تحرک بدنی خود و نیز مهارت‌های حرکتی مانند: خم شدن، حرکات متناوبی دست و… خود را بهبود می‌بخشند. در این هنگام، اندرفین‌های حاصل از این فعالیت، به کاهش استرس و بهبود وضعیت سلامت فرد می‌انجامد.

به نظر می‌رسد حضور در محیط‌های طبیعی و سبز (که سرشار از گل و گیاهان و فضای سبز هستند)، وحدت با جهان را در فرد بیدار خواهد کرد.

۲-کمک به تنفس انسان

گیاهان عااوه بر افزایش کمک به تنفس ما،  باعث ایجاد احساس رها شدگی در فرد نیز شده و احساس غرور و برتری را در افراد به ودیعه می‌گذارد. براساس تحقیقات، افرادی که در منزل خود از گیاهان نگهداری می‌کنند، تنفس‌های عمیق‌تر و آرام‌تری داشته و حملات عصبی کمتری نیز به آن‌ها دست خواهد داد و حتی معمولا کمتر از سایر افراد دچار افزایش فشار خون می‌شوند.

به عبارت دیگر بوی مطبوع خاک، بوی برگ‌ها و گل‌های تازه و تمام عناصر طبیعی و بکر، همگی به انسان کمک می‌کنند تا به جهان طبیعی متصل شده و آهنگ زندگی شما را با طبیعت تقسیم می‌نمایند. شکل‌ها و رنگ‌های متنوع و زیبای گل‌ها و گیاهان هر کدام تاثیر مثبتی بر خلق‌وخو و هیجانات انسان‌ها داشته و یک‌سری هورمون‌ها را ترشح می‌کنند.

۳-تقویت حواس گوناگون توسط گیاهان آپارتمانی

بوی گیاهان حس بویایی انسان را نیز تقویت می‌نماید. علاوه بر این تماشای گیاهان و گلدان های خانگی حس بینایی را تقویت می کند و رنگ سبز می‌تواند موجب افزایش قوه بینایی فرد نیز بشود.

۴ -بهبود وضعیت روانی افراد

پاره‌ای دیگر از پژوهش‌ها نیز بیانگر آن است که انجام اعمال باغبانی باعث بهبود وضعیت روانی افراد می‌شود؛ چرا که محافظت و نگهداری از گیاه، حس مسئولیت‌پذیری و فعال بودن را در انسان افزایش داده و تا حدودی می‌تواند عوارض افسردگی را در افراد (به خصوص سالمندان) کاهش دهد.

همانطور که می‌دانید افسردگی، در نتیجه‌ی عدم کسب پاداش اجتماعی، در رفتار و باورهای فرد ایجاد می‌شود. به عبارت دیگر وقتی فرد به باغبانی و حفاظت از یک گیاه می‌پردازد، حس‌هایی نظیر امید و سرزندگی در فرد ایجاد می‌شود.

این امر نیز به صورت شناختی، باعث کاهش برانگیختگی و افزایش خلق فرد خواهد شد؛ چرا که کاشت گل و گیاه، باعث تحریک تمام حواس، افزایش حرکت و حتی خواب مناسب در فرد می‌شود. زمانی که فردی با احساس مثبت و علاقه‌ی تمام به یک گیاه رسیدگی می‌کند، گیاه هم به صورت متقابل این انرژی را به فرد مراقبت‌کننده برمی‌گرداند.

به عبارت دیگر گیاهان با دریافت مراقبت و رسیدگی، پرورش یافته و فرد مراقبت‌کننده یا باغبان‌ها با رشد گیاهان، تاییدی بر عملکردشان دریافت خواهند کرد.

سایر تاثیرات نگهداری گیاهان آپارتمانی

ذکر این نکته ضروری است که وجود باغ یا یاغچه (چه به صورت طبیعی در محیط حیاط و چه در فضای آپارتمانی) موجب بهبود عملکرد کودکان شده و قوه تخیل و خیال‌پردازی را در کودکان افزایش می‌دهد.

همچنین به علت توانایی بعضی گیاهان در تهویه هوا و افزایش اکسیژن در محیط، موجب بهبود کارکرد افراد در محیط کار و دانشگاه شده و باعث آزادسازی ذهن و افزایش قدرت تخیل و تجسم این افراد می‌گردد. به بیانی دیگر، رنگِ سبزِ عناصرِ گیاهی، نشاط و شادابی افراد را افزایش داده و موجبات روابط عاطفی عمیق را در بین افراد خانواده افزایش می‌دهد.

 

*روانشناس